ROZDZIAŁ V
CUDOWNA DOSKONAŁOŚĆ MĄDROŚCI PRZEDWIECZNEJ
52. Duch Święty zadał sobie trud ukazania nam, jak doskonała jest Mądrość w rozdziale 8, Księgi Mądrości. Uczynił to w tak wzniosłych i jasnych słowach, że wystarczy tylko przytoczyć je tutaj, opatrując je kilkoma małymi uwagami.
53. 1. Mądrość sięga tedy od końca aż do końca mocno i urządza wszystko łagodnie. Nic nie jest równie łagodne jak Mądrość. Jest ona słodka sama w sobie, pozbawiona goryczy; słodka dla tych, co ją kochają, nie pozostawiając im żadnego niesmaku; łagodna w postępowaniu, nie wyrządzając żadnego gwałtu. Często będziecie mówić, że w wypadkach i przewrotach nie ma jej, które się zdarzają, tak jest tajemna i łagodna; ale ponieważ ma ona niezwyciężoną siłę, doprowadza niepostrzeżenie i z mocą wszystko do celu drogami ludziom nieznanymi. Biorąc z niej przykład mędrzec powinien być: „suaviter fortis et fortiter suavis: silny dzięki łagodności, łagodny dzięki sile”.
54. 2. Tę umiłowałem i szukałem jej od młodości mojej, i starałem się wziąć ją sobie za oblubienicę. Ktokolwiek chce zdobyć wielki skarb Mądrości, powinien, za przykładem Salomona, poszukiwać jej:
1. Od wczesnej młodości, jeśli to możliwe;
2. na sposób duchowy i czysty, jak niewinny oblubieniec szuka swej oblubienicy;
3. nieustannie, do końca, dopóki jej nie osiągnie. To pewne, że Mądrość Przedwieczna ma tak wiele miłości do dusz, że nawet poślubia je i zawiera z nimi duchowe, lecz rzeczywiste małżeństwo; światu nieznane lecz mające przykłady w historii.
55. 3. Wysławia szlachetne swe pochodzenie, gdyż życie ma wespół z Bogiem; ale i Pan wszechrzeczy umiłował ją. Mądrość jest samym Bogiem, i jest to chwała jej pochodzenia. Bóg Ojciec znajduje w niej wszelkie swe upodobanie, jak o tym zaświadczył: oto, jak bardzo jest kochana50.
56. 4. Nauczycielką bowiem jest umiejętności Bożej i wybiera spośród dzieł Jego. Jedynie Mądrość oświeca każdego człowieka przychodzącego na ten świat51; tylko ona zstąpiła z Nieba, by nas pouczyć o tajemnicach Bożych52; i nie mamy innego prawdziwego mistrza53, jedynie Mądrość Wcieloną nazywaną Jezusem Chrystusem. Ona wyłącznie kieruje do celu wszystkie dzieła Boga, zwłaszcza świętych, pozwalając im poznać, co robić powinni, i pozwalając im rozsmakować się i czynić to, co dała im poznać.
57. 5. A jeśli bogactw pożąda się w życiu, cóż bogatszego nad Mądrość, która sprawia wszystko?
6. A jeśli roztropność coś tworzy, któż wśród tego, co istnieje, jest lepszym od niej?
7. I jeśli kto miłuje sprawiedliwość, owocem jej mozołów są wielkie cnoty, bo umiarkowania i roztropności uczy, i sprawiedliwości, i mocy, nad które nie ma nic dla ludzi w życiu pożyteczniejszego.
Salomon poucza, że skoro należy miłować jedynie Mądrość, to i od niej jednej należy oczekiwać wszystkiego: dóbr fortuny, poznania tajemnic natury, dóbr duchowych, cnót teologalnych i kardynalnych.
58. 8. A jeśli kto pożąda wielkiej umiejętności, to ona zna przeszłe rzeczy i o przyszłych zdanie wydaje; zna sztuczne zwroty mów i rozwiązanie zagadek; znaki i cuda zna pierwej, niźli będą; i zdarzenia czasów i wieków.
Kto chce posiąść wiedzę o sprawach łaski i natury, która nie byłaby zwyczajną, suchą i powierzchowną, ale nadzwyczajną, świętą i głęboką, - musi ze wszystkich się sił starać zdobyć Mądrość, bez której człowiek, choćby pośród mądrych ludzi, jest przed Bogiem uważany jedynie za nicość: in nihilum computabitur54.
59. 9. Przeto umyśliłem ją sobie wziąć za towarzyszkę życia wiedząc, że się ze mną będzie dzieliła dobrami i będzie pociechą w myślach i zmartwieniach moich.
Kto może ubogi być z Mądrością, która jest tak bogata i tak szczodra? Któż może być smutny z Mądrością, co jest tak słodka, tak piękna i tak czuła? Kto z pośród szukających Mądrości powie szczerze z Salomonem: „Proposui ergo: Przeto umyśliłem sobie”? Większość owego szczerego postanowienia nie podjęła; mają tylko kaprysy, albo, co najwyżej, postanowienia chwiejne i obojętne; ci dlatego też Mądrości nigdy nie znajdują.
60. 10. Dzięki niej będę miał sławę w pospólstwie i cześć u starszych, ja, młodzieniec,
11. i poznają moją bystrość w sądzie, i w oczach mocarzów podziw wzbudzać będę, i książąt twarze nade mną się zdumieją:
12. na mnie milczącego czekać będą i na mnie mówiącego patrzeć będą, a gdy będę dłużej mówił, usta swe zakryją.
13. Nadto, przez nią otrzymam nieśmiertelność i wieczną pamięć zostawię u tych, którzy po mnie będą.
14. Będę rządził ludami i narody będą mi poddane.
O tych słowach Mędrca, jakimi wychwala sam siebie, święty Grzegorz daje taką uwagę: „Ci, których wybrał Bóg, by zapisywali Jego święte słowa, napełnieni Jego Duchem Świętym, opuszczają w pewnym sensie samych siebie, by wejść w Tego, Kto ich posiada, i tak, stawszy się językiem Boga, w tym, co mówią, na Boga jedynie zważają; mówią o sobie, jakby mówili o kimś innym”55.
61. 15. Będą się bali, słysząc o mnie, królowie straszni; wśród ludu okażę się dobrym, a na wojnie mocnym.
16. Wszedłszy do domu odpocznę z nią; nie sprawia bowiem przykrości jej towarzystwo ani odrazy wspólne życie z nią, ale radość i wesele.
17. To w sobie rozmyślając i rozważając w sercu swoim, iż nieśmiertelność spowinowacona jest z mądrością i w przyjaźni z nią jest szlachetna uciecha,
18. w pracach rąk jej niewyczerpane bogactwa, w ćwiczeniu się w rozmowie z nią roztropność, a chwała w wymianie z nią mów; chodziłem wokoło szukając, jakby ją wziąć do siebie.
Mędrzec, zawarłszy w niewielu słowach to, co wcześniej wyjaśnił, wyciąga taki wniosek: „Chodziłem wokoło, szukając”. By zdobyć Mądrość, należy poszukiwać jej żarliwie, to znaczy: trzeba być gotowym wszystko opuścić, wszystko wycierpieć i wszystko przedsięwziąć, aby ją posiąść. Niewielu ją znajduje, ponieważ niewielu jest takich, którzy jej szukają w sposób godny jej samej.
62. Duch Święty w 7. rozdziale Księgi Mądrości mówi jeszcze o doskonałości Mądrości takimi słowami: Jest bowiem w niej duch rozumu, święty, jedyny, rozmaity, subtelny, wymowny, rączy, nieskalany, pewny, słodki, miłujący dobro, bystry, którego nic nie wstrzymuje, dobrze czyniący, ludzki, łaskawy, stateczny, nieomylny, bezpieczny, mający wszelką moc, wszystko przewidujący, i który wszystkie duchy przenika, rozumny, czysty, subtelny. Nad wszystkie bowiem rzeczy, które się ruszają, prędsza jest Mądrość, i dosięga wszędzie dla swojej czystości56. Nieprzebranym bowiem jest skarbem dla ludzi, a ci, którzy go używali, stali się uczestnikami Boskiej przyjaźni, dla darów umiejętności, zaleceni Infinitus enim thesaurus est hominibus, quo qui usi sunt participes facti sunt amicitiae Dei, propter disciplinae dona commendati57.
63. Po tak mocnych i czułych słowach Ducha Świętego, pozwalających nam zobaczyć piękno, wspaniałość i skarby Mądrości, czy znajduje się taki człowiek, co by jej nie pokochał i nie szukał jej z wszystkich sił? Tym bardziej, że jest to skarb nieskończony, przeznaczony dla człowieka, dla którego człowiek został stworzony, i że sama Mądrość wielce pragnie człowiekowi się ofiarować.
_______________
50 Por. roz. 1 i n. 98.
51 Por. J 1,9.
52 Por. J 1,18; Mt 11,27; 1 Kor 2,10.
53 Por. Mt 23,8.10.
54 Por. Mdr3,17.
55 Św. Grzegorz Wielki, Moralium libri, wst. r. 1, n. 3, PL 75, 517-518.
56 Mdr 7,22-24.
57 Mdr 7.14. Najważniejszy tekst w całym rozdziale.