ROZDZIAŁ II
POCHODZENIE I DOSKONAŁOŚĆ PRZEDWIECZNEJ MĄDROŚCI
15. To tu trzeba zawołać wraz ze świętym Pawłem: „O altitudo... Sapientiae... Dei!26 O głębokości bogactw mądrości i wiedzy Bożej!” „Generationem ejus quis enarrabit ?27: Któż będzie owym aniołem tak oświeconym i owym człowiekiem tak zuchwałym, aby podjąć się objaśnienia nam jej początków?” Tu właśnie powinno zamknąć się wszelkie oko, z obawy, by nie zostało ono oślepione tak żywym, tak jasnym światłem. Tu właśnie wszelki język powinien zamilknąć, z obawy, by starając się odkryć tak doskonałe piękno, nie rzucił on na nie skazy. Tu właśnie powinien ukorzyć się we czci wszelki umysł, z obawy, by nie został przytłoczony ogromnym ciężarem chwały Bożej Mądrości, gdyby ośmielił się ją zgłębiać.
[1. MĄDROŚĆ W STOSUNKU DO OJCA]
16. To jest myśl, którą Duch Święty, ze względu na naszą słabość, przekazuje nam w Księdze Mądrości, ułożonej tylko dla nas, o owej Mądrości: „Tchnieniem bowiem jest mocy Bożej i czystym wypływem jasności Boga wszechmogącego, i dlatego nic skalanego do niej nie wchodzi; jasnością jest bowiem wiecznej światłości i obrazem bez zmazy Boskiego majestatu, i wyobrażeniem dobroci jego”28.
17. To właśnie substancjalna i wieczna idea Bożego piękna cudownie olśniła myśl świętego Jana Ewangelisty na wyspie Patmos, kiedy zawołał: „In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum29: Na początku było Słowo – inaczej Syn Boży, albo Mądrość Przedwieczna – a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo”.
18. O Niej to powiedziano w wielu miejscach ksiąg Salomona, że Mądrość została stworzona, to znaczy uczyniona, od początku, przed wszelkimi rzeczami i przed wszystkimi wiekami. Mówi Ona sama o sobie: „Od wieku jestem ustanowiona i od dawna, pierwej niźli się ziemia stała. Jeszcze nie było głębiny, a ja już poczęta byłam”30.
19. To w tym najwyższym pięknie Mądrości, Bóg Ojciec upodobał sobie w wieczności i w czasie, jak On sam zapewni wyraźnie w dniu Jej Chrztu i Przemienienia: „Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui,31: Oto mój Syn umiłowany, w którym wielce sobie upodobałem”. To właśnie niektóre z promieni owej świetlistej i niepojętej jasności ujrzeli Apostołowie podczas Przemienienia, które przeniknęły ich słodyczą i pogrążyły w ekstazie: Illustre quiddam [cernimus] Sublime, celsum, interminum, Antiquius caelo et chao: Mądrość Przedwieczna jest wspaniała, wzniosła, ogromna, nieskończona i starsza niż wszechświat32. Jeśli nie znajduję słów, by przybliżyć choćby tylko małe wyobrażenie owego piękna i tej najwyższej słodyczy, jakie sobie ukształtowałem - choć moje wyobrażenie jest przecież nieskończenie mniejsze niż jej wspaniałość - to któż mógłby mieć właściwe pojęcie o Niej i objaśnić je, jak należy? Tylko Ty, wielki Boże, który znasz to, co jest i możesz objawić, komu chcesz33.
[2. DZIAŁANIE MĄDROŚCI W DUSZACH]
20. Oto, jak Mądrość sama objawia, kim jest, pokazując, jakie przynosi skutki jej działanie w duszach. Nie będę mieszał moich marnych słów z jej słowami, lękając się, bym nie umniejszył ich blasku i wzniosłości: słowa te znajdują się w dwudziestym czwartym rozdziale Eklezjastyka.
1. Mądrość będzie chwaliła duszę swoją i w Bogu będzie uczczona, i wpośród ludu swego będzie się chlubiła,
2. a w zgromadzeniach Najwyższego otworzy usta swe i przed oczyma wojska Jego będzie się chlubiła,
3. i wpośród ludu swego będzie wywyższona, a w zgromadzeniu świętym będzie w podziwieniu,
4. i wśród mnóstwa wybranych będzie miała chwałę, a między błogosławionymi będzie błogosławiona, mówiąc:
21. 5. Jam wyszła z ust Najwyższego, pierworodna między wszystkim stworzeniem.
6. Ja sprawiłam na Niebie, aby wschodziła światłość nieustająca, i jak mgła okryłam wszystką ziemię.
7. Ja mieszkałam na wysokości, a stolica moja na słupie obłoku.
8. Sama obeszłam okrąg niebios i przeniknęłam głębokość przepaści,
9. chodziłam po falach morskich, i stałam na całej ziemi i między wszelkim ludem,
22. 10. i w każdym narodzie miałam pierwszeństwo,
11. a wszystkich wysokich i niskich serce mocą podeptałam; a w tym wszystkim szukałam odpoczynku i w dziedzictwie Pańskim mieszkać będę.
23. 12. Wtedy przykazał i rzekł mi Stworzyciel wszechrzeczy, a który mię stworzył odpoczął w przybytku moim,
13. i rzekł mi: «Mieszkaj w Jakubie i w Izraelu weźmij dziedzictwo, a między wybranymi moimi rozpuść korzenie».
24. 14. Od początku i przed wiekami jestem stworzona, i aż do przyszłego wieku nie ustanę, i w mieszkaniu świętym służyłam przed Nim.
15. I tak na Syjonie jestem utwierdzona, i w mieście świętym podobnie odpoczywałam, a w Jeruzalem władza moja.
25. 16. I rozkorzeniłam się w sławnym narodzie, i w dziele Boga mego dziedzictwo Jego, i w zgromadzeniu świętych pobyt mój.
17. Wyniesiona jestem w górę jak drzewo cedrowe na Libanie i jak cyprys na górze Syjon;
18. wywyższyłam się jak palma w Kades i jak krzew róży w Jerychu;
19. jak piękna oliwka na polu i jak jawor jestem wywyższona nad wodą na ulicach.
20. Jak cynamon i balsam woniejący zapach wydałam, jak mirra wyborna wydałam woń miłą;
21. a jak storaks, galban, oniks i stakte, i jak kadzidło płynące bez nacięcia, napełniłam wonnością mieszkanie moje, i jak balsam niemieszany wonność moja.
22. Ja jak terebint rozciągnęłam gałęzie moje, a gałęzie moje – gałęzie czci i wdzięku.
23. Ja jak winny szczep wydałam woń wdzięczną, a kwiaty moje owocami czci i bogactwa.
26. 24. Jam matka pięknej miłości i bogobojności, i poznania, i nadziei świętej.
25. We mnie wszelka łaska drogi i prawdy, we mnie wszystka nadzieja żywota i cnoty.
27. 26. Przyjdźcie do mnie wszyscy, którzy mnie pragniecie, i nasyćcie się owocami moimi!
27. Albowiem duch mój słodszy jest nad miód, a dziedzictwo moje nad miód i plaster miodu.
28. Pamięć moja na pokolenia wieczne.
28. 29. Którzy mię jedzą, jeszcze łaknąć będą, a którzy mię piją, jeszcze pragnąć będą.
30. Kto mnie słucha, nie będzie zawstydzony, a którzy przeze mnie działają, nie zgrzeszą.
31. Którzy mię objaśniają, będą mieć żywot wieczny.
32. To wszystko jest księgą żywota i przymierzem Najwyższego, i poznaniem prawdy.
29. Wszystkie drzewa i rośliny, do których przyrównuje się Mądrość, mające tak rozmaite owoce i przymioty, oznaczają tę wielką różnorodność stanów, czynności i cnót dusz, które wydają się być cedrami, przez to, że wznoszą serca do Nieba; albo cyprysami, przez nieustanne rozważanie o śmierci; lub palmami, przez pokorne znoszenie trudów; albo krzewami róży przez męczeństwo i przelanie krwi; lub jaworami na brzegu wód; czy terebintami, daleko wyciągającymi gałęzie przez ogrom ich miłości dla braci; i wszystkimi innymi wonnymi roślinami, jak balsam, mirra i inne, mniej rzucające się w oczy, które oznaczają dusze żyjące w odosobnieniu, chcące, by to raczej Bóg je znał niż ludzie.
30. Mądrość, ukazawszy się jako matka i źródło wszelkich dóbr, nakłania ludzi do porzucenia wszystkiego, ażeby jej tylko pragnęli, ponieważ daje się ona, mówi św. Augustyn34, jedynie tym, którzy jej pożądają i poszukują jej z żarliwością, równie wielką, jak wielki jest ów przedmiot poszukiwań. Boska Mądrość wskazuje, w słowach 30 i 31 wersetu, trzy stopnie pobożności, z których ostatni stanowi jej doskonałość:
1. Słuchać Boga z pokorną uległością;
2. Działać w Nim i przez Niego z wytrwałą wiernością;
3.W końcu, zdobyć światło i namaszczenie konieczne, aby natchnąć innych umiłowaniem Mądrości, tak by prowadzić ich do życia wiecznego.
_______________
26 Rz 11,33.
27 Iz 53,8, Dz 8,33.
28 Mdr 7,24-26.
29 J 1,1.
30 Prz 8,23-24.
31 Mt 17,5; por. Mt 3,17; 2 P 1,17. Por. nn. 55, 98.
32 Hymn nieszporów Przemienienia Pańskiego.
33 Por. Mt 11,27; Łk 10,22.
34 Św. Augustyn, De moribus Ecclesiae catholicae, 1. r. 17, n. 31, PL 32, 1324.